Wat is Ayurveda?
Ayurveda is afkomstig uit het oude India. De wijsheid hiervan ligt opgeslagen in de Veda’s. Dit zijn geschriften waar praktisch de complete universele kennis in staat beschreven. Veda betekent kennis, Ayu betekent leven. Ayurveda, een kleine tak van deze oude geschriften, gaat dus over de kennis van leven. Hoe leef je op zo’n manier dat je gezond en volwaardig oud wordt?
Ayurveda en gezondheid
Ons huidige, Westerse zorgsysteem stamt af van de wijsheid van Hippocrates. De eed die artsen moesten afleggen na het behalen van hun artsenopleiding, is “Vis Medicatrix Naturae” wat staat voor “De natuur geneest zichzelf”. En dit is ook het uitgangspunt van Ayurveda. Uiteindelijk komen veel van de natuurgeneeswijzen op hetzelfde neer: de basisprincipes van de natuur. En dan is Ayurveda ineens helemaal niet meer zo zweverig of ingewikkeld als het doet klinken.
Ayurveda is een gezondheidssysteem waarbij de focus ligt op preventie. Hoe blijft je lichaam en geest in goede gezondheid zodat je een volwaardig leven kunt leiden?
Aan de andere kant is het ook een geneeswijze, waarbij ziektes bij de kern worden aangepakt. Waar ligt de oorzaak? En wat is de individuele aanpak van de ziekte specifiek voor jou. Er is niet een one-size-fits-all methode, of een gebruiksaanwijzing hoe en wat je moet doen. Wij zijn immers hetzelfde als de natuur, constant in verandering en onderhevig aan de natuurwetten, de elementen. En daarom is voor iedereen een andere aanpak nodig, afhankelijk van je huidige gezondheid, je leeftijd en de omgeving waarin je je bevindt zoals klimaat en seizoen.
Bij de genezing wordt gebruik gemaakt van externe lichaamsbehandelingen in combinatie met interne medicijnen gemaakt van kruiden.
De 3 Doshas: Vata, Pitta en Kapha
De werking van het lichaam wordt binnen Ayurveda beschreven door middel van 3 Doshas. Je kunt ze ook wel vergelijken met de 3 managers van je lichaam. Zo is Vata de manager van beweging. Pitta van transformatie en Kapha de manager voor stabiliteit. De verhouding van de 3 Doshas in het lichaam noemen we onze basis constitutie, Prakruti in het Sanskriet.
Alles in de wereld is opgebouwd vanuit de 5 natuur elementen.
- Ether
- Lucht
- Vuur
- Water
- Aarde
Ook ieder lichaam is opgebouwd vanuit de 5 elementen. Maar, bij iedereen is de verdeling van elementen anders. Zo bevat een robuust gebouwd lichaam meer van het element aarde en/of water, dan een heel tenger gebouwd persoon, die juist wat meer van de lichtere elementen bevat, zoals vuur en/of lucht.
Wat altijd belangrijk is om te weten bij dit systeem, is dat je basis constitutie niet het allerbelangrijkste is om te weten. Wat op dit moment, nu, nodig is om te onderzoeken, is welke Doshas juist uit balans zijn. Je neemt de kenmerken van de Dosha over die uit balans is. Vandaar dat wij op dit moment in onze maatschappij ook een grote disbalas zien in Vata Dosha. Vata Dosha is gevoelig voor stress, en wij leven hier in een enorm stressvolle maatschappij.
Vata
Vata Dosha is de combinatie van de elementen ether en lucht. Dit zijn beide niet tastbare elementen en hebben te maken met de beweging en het vullen van ruimtes. De beweging waar Vata voor verantwoordelijk is, kan je vinden in de vorm van het transport van zuurstof en Prana (levensenergie), transport van voedingsmiddelen naar de juiste plekken, geleiden van zenuwprikkels, maar bijvoorbeeld ook de beweging van gedachten.
Een persoon met overwegend Vata in zijn of haar constitutie heeft een dunne botstructuur, lang en dun of juist kleiner dan gemiddeld. In ieder geval zijn dit vaak tengere mensen.
Belangrijke kenmerken van Vata zijn droogte en kou. Koude handen en voeten en kou in het algemeen is een Vata kenmerk. Je merkt vast wel dat een dagje in de wind je gezicht en huid droger en ruwer doet aanvoelen. Eigenlijk alles wat aan de lucht wordt blootgesteld droogt uit. Denk maar aan verse vruchten, als je die te lang buiten hun schilletje laat, droogt het uit. De kracht van lucht kunnen we dus best wel eens onderschatten.
Droogte kan zich ook uitten in een droge huid, droge en gebarsten lippen, en aan de binnenkant van je lichaam uit het zich bijvoorbeeld door constipatie, doordat de darmen ook droger zijn dan gemiddeld.
De Vata mind die in balans is, kan veel bereiken door de ‘open-minded’ instelling. Ze zijn vaak erg creatief, enthousiast om nieuwe dingen uit te proberen en ze hebben veel ideeën. Het probleem is dan vaak dat de mind wel wil, maar het lichaam niet voldoende energie heeft om het vol te houden.
De Vata mind is echter ook het meest subtiel, wat betekent dat het snel beinvloed wordt door angst en stress. Het gevolg is dat de mind geneigd is om alles te overdenken en over-analyseren.
Pitta
Vuur is het belangrijkste element in personen met een Pitta constitutie. Pitta is samengesteld uit Vuur en Water. Vuur zorgt voor transformatie en hier valt ook het spijsverteringsvuurtje onder, ook wel ‘Agni’ genoemd. In tegenstelling tot Vata en Kapha Dosha, heeft een Pitta persoon het vaak warm, warme handen en voeten en kan niet goed tegen de felle zon. Door het element vuur, is de huid gevoeliger voor acne, roodheid en/of oneffenheden.
De lichaamsbouw is gemiddeld, niet dun en niet heel breed gebouwd. Het uithoudingsvermogen is ook gemiddeld, maar omdat de mind van een Pitta zo sterk en doelgericht is, houden deze personen het vaak vol op wilskracht.
Ze hebben een goed immuunsysteem en zijn niet vaak ziek, tenzij ze teveel werken. Burn-out klachten liggen bij Pitta’s op de loer. Als ze ziek worden, zijn het vaak ontstekingen waar ze last van hebben.
Pitta personen vinden het moeilijk om iets te doen zonder dat er een doel aan vast zit. Zelfs tijdens het ontspannen, sporten of andere vorm van vrije tijd is vaak verbonden aan een doel. Het is belangrijk dat ze iets naast het werk hebben om zich op te kunnen focussen, anders gaat alle motivatie en energie in het werken zitten. Alz ze geen doel hebben, raken ze gefrustreerd.
Pitta staat voor transformatie, daarom is het goed te begrijpen dat dit type goed is in het initieren, organiseren en het leiden. Als een Pitta uit balans is, dan kunnen er ook hele hete emoties ontstaan zoals frustratie, boosheid, irritatie en jaloezie. Niet voor niets is vuur 1 van de elementen.
Kapha
Kapha is de meest stabiele factor van de drie Doshas. Het geeft structuur en stevigheid aan ons lichaam. Het is daarom niet gek dat het bestaat uit de meest tastbare elementen water en aarde. Kapha krijg je niet snel uit balans, maar als het eenmaal uit balans is, is het ook lastiger om het weer in balans te krijgen. Ook in de spijsvertering. Die komt langzaam op gang, maar is redelijk sterk en consistent. Doordat de spijsvertering langzaam gaat, krijgen ze veel te maken met verstopping of een vol gevoel. Het komt vaak voor dat een Kapha persoon te vol zit doordat het teveel eet voor de snelheid van de spijsvertering. Een Kapha persoon heeft dus niet heel veel eten nodig, wat wel lastig is, omdat ze juist houden van lekker eten en zoetigheid. Een Kapha lichaam is ontzettend sterk en heeft een sterk immuunsysteem. Ze zijn praktisch nooit ziek. Ze komen soms wat langzaam op gang maar hebben een groot uithoudingsvermogen. Een Kapha is dus een soort diesel. Een Kapha lichaam heeft een bredere botstructuur en kan sneller aankomen doordat de spijsvertering langzamer werkt. Maar overgewicht hoeft niet altijd een probleem te zijn wanneer ze goed weten hoe hun lichaam werkt.
Qua psychologische kenmerken hecht een Kapha persoon veel waarde aan stabiliteit, comfort en zekerheid in hun leven. Ze willen graag liefhebben en geliefd zijn. Het zijn romantische personen, maar als ze uit balans zijn, kan dit omslaan in wanhoop. Liefde is belangrijk gedurende hun hele leven. Dit kan ook betekenen dat ze graag omringd zijn door familie en vrienden. Als er geen liefde is, kan dit ook vervangen worden door eten. Hun intellect werkt iets minder snel dan de Vata en Pitta types, maar het voordeel hiervan is dat ze de informatie daarna wel veel langer kunnen vasthouden.
Belangrijke eigenschappen van Ayurveda: het ritme van de natuur
Ayurveda werkt met het ritme van de natuur. Niet alleen wordt er gekeken wat voor lichaam/geest type je hebt, maar ook in welk klimaat en welk seizoen je leeft. Ieder seizoen vraagt weer een andere benadering qua voeding en leefstijl. En ieder type heeft weer zijn/haar favoriete of makkelijke seizoenen in het jaar. Het kan dus zo zijn dat jij je in een bepaald klimaat lekkerder voelt.
Ritme van de dag
Een ander fijn principe is het ochtendritueel en meegaan in het ritme van de dag.
We weten ondertussen hoe groot de slaapproblemen zijn in onze samenleving. En slaap hebben we nodig om te herstellen en ons goed te voelen. Ayurveda kan ontzettend goede resultaten behalen op het gebied van slapen. Slaap is naast voeding en beweging 1 van de 3 pijlers van gezondheid.
Wanneer je op tijd gaat slapen, het liefst voor 22:00 uur, zorg je ervoor dat je lichaam in rust stand komt voordat het weer een actieve verteringsfase in gaat. Na 22:00 kun je weer een opleving krijgen en verstoor je het proces van de lever.
Als je om 22:00 uur in bed ligt, heb je om 06:00 uur 8 uren geslapen, en dat is voor veel mensen genoeg. Je ziet bij kinderen en dieren ook vaak dat dit de natuurlijke tijd is waarop ze wakker worden. Je zult merken dat je veel frisser wakker wordt en deze frisse energie meeneemt voor de rest van je dag. Dat komt omdat na 06:00 uur een Kapha fase van de dag aanbreekt. Als je dus tussen 07:00 en 08:00 uur of later wakker wordt, kan je je juist wat vermoeider voelen en zal je dit ook de rest van de dag merken.
Ons hoogtepunt van de dag is wanneer de zon ook op het hoogste punt staat, zo rond het middaguur. Dit betekent dat ook de zon in onszelf, ons spijsverteringsvuur: Agni genoemd, hoog is. Het was dus vroeger niet zo gek dat de warme maaltijd in de middag gegeten werd en in sommige culturen is dit nog steeds gebruikelijk. Aan het einde van de dag is het voor je lichaam veel fijner om een lichte maaltijd te eten voordat het weer gaat rusten. Helaas is ons leven tegenwoordig heel anders ingericht, maar met wat voorbereiding en planning hoeft een Ayurvedisch ritme niet heel ingewikkeld te zijn.
Ayurveda en Voeding
1 van de onderdelen waar Ayurveda veel harten veroverd is het eten. Het is geen dieet, het is juist allesbehalve dat. Wanneer je in balans bent en je weet hoe jouw spijsvertering werkt, is het mogelijk om alles te eten, natuurlijk wel afgestemd op jouw type.
Ayurvedische voeding betekent dat je de voedingskeuzes en maaltijden baseert op jouw eigen constitutie (lichaam/geest type), maar ook op de huidige disbalans en seizoenen. In de praktijk komt het erop neer dat je eerst leert hoe jouw eigen spijsvertering werkt, en daarop je maaltijden gaat aanpassen.
Over het algemeen is de Vedische keuken de leidraad. Vedisch koken houdt in dat je alleen gebruik maakt van natuurlijke, onbewerkte en verse ingrediënten. Denk aan granen, peulvruchten, noten, zaden, groenten, fruit, specerijen en kruiden. Dierlijke producten worden ook gebruikt, maar worden per persoon uitgekozen. Zo wordt vlees vaak gebruikt voor mensen die spiermassa moeten opbouwen of herstellende zijn van een ziekte en worden meer zuivelproducten toegevoegd wanneer een vrouw zwanger is.
Er worden enorm veel verschillende specerijen gebruikt zoals komijn, koriander, venkelzaad, mosterdzaad, kurkuma, kardemom en ga zo nog maar even door. Deze specerijen hebben niet alleen als functie om je maaltijd een Oosters om te dopen tot Oosters maaltje, maar ook om je spijsverteringsvuur op te stoken. De kracht van Ayurveda.
Het is natuurlijk (bijna) onmogelijk om in een gezin met veel verschillende types, compleet verschillende maaltijden te bereiden. Het is door middel van kleine aanpassingen en gebruik van specerijen en kruiden, mogelijk om maaltijden geschikt te maken voor meerdere personen.
De reacties na een volledige gebalanceerde (Ayur)Vedische maaltijd zijn altijd bijzonder positief. Vooral het effect op je darmen en de ontzettende rust die je ervaart. In je lichaam, maar na een tijd ook in je geest. Het is echt voeding voor je lichaam, geest en ziel.
Ik hoop dat ik jou heb kunnen verrijken met deze kennis. Als je geprikkeld voelt, kun je bij The School of Healing een aantal lessen volgen met een Ayurvedic thema. Bezoek hiervoor ook graag de lessen van mijn co-teachers Taylie Hu en Lucy van der Voort.
Veel liefs van mij, Fleur Aukema
Fleur is Ayurveda Practitioner en Vedisch astrologe, en helpt vrouwen hun balans terug te vinden door middel van de elementen. Het is haar passie om oude tradities praktisch toepasbaar te maken voor onze huidige levenswijze. Want hoe fijn is het als je jezelf zo goed leert kennen, dat je gemakkelijk meebeweegt met de wereld en de natuur om ons heen? Fleur heeft het de afgelopen 6 jaar zelf ondervonden door haar eigen leven om te gooien naar een Ayurvedische levensstijl.
